Μεταβίβαση απαιτήσεων από Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια στην Ελλάδα (ΜΕΔ)

 Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜEΔ), ή κοινώς “κόκκινα δάνεια”, είναι τραπεζικά δάνεια που υπόκεινται σε καθυστερημένη εξόφληση ή είναι εξ ολοκλήρου αδύνατο να αποπληρωθoύν από τον δανειολήπτη. Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και η επακόλουθη ύφεση κατέστησαν πολύ δύσκολο για πολλούς Έλληνες πολίτες, να αποπληρώσουν τα επιχειρηματικά, στεγαστικά ή τα καταναλωτικά δάνειά που είχαν λάβει. Ως αποτέλεσμα, αυτό οδήγησε σε συσσώρευση μη εξυπηρετούμενων δανείων στις τράπεζες. Αυτή η συσσώρευση ΜΕΔ επιβράδυνε τον τραπεζικό δανεισμό, την οικονομική ανάπτυξη και απείλησε τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Ποια είναι η κατάσταση των ΜΕΔ στην Ελλάδα σήμερα;

Σήμερα το ήμισυ των τραπεζικών δανείων σε καθυστέρηση στην Ελλάδα είναι καταγγελμένα, ενώ τα υπόλοιπα μοιράζονται σε καθυστερούμενα άνω των 90 ημερών και σε αβέβαιης είσπραξης (unlikely to pay), σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Σημειώνεται επίσης ότι περίπου 15 δισεκ. ευρώ από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αφορούν δάνεια που τελούν σε καθεστώς νομικής προστασίας.

Το ελληνικό κράτος προκειμένου να προχωρήσει σε εξυγίανση του φαινομένου στην ελληνική οικονομία προχώρησε σε ορισμένες ενέργειες όπως:

Ενίσχυση του εποπτικού και ρυθμιστικού πλαισίου των ελληνικών τραπεζικών ιδρυμάτων επιβάλλοντάς τους να καθιερώσουν οργανωτικά ανεξάρτητη μονάδα διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, να θεσπίσουν σαφή στρατηγική διαχείρισης αυτών των δανείων, να κατηγοριοποιήσουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στο χαρτοφυλάκιό τους με βάση σαφή κριτήρια και χαρακτηριστικά, να αναπτύξουν τύπους ρύθμισης για κάθε κατηγορία μη εξυπηρετούμενων δανείων και να προβούν στην καλύτερη αξιολόγηση της οικονομικής κατάστασης των δανειοληπτών, να μεριμνήσουν ώστε η υλοποίηση της διαχείρισης να υποστηρίζεται από τα κατάλληλα μηχανογραφικά συστήματα, διαδικασίες και συστήματα διοικητικής πληροφόρησης, να υποβάλλουν αυξημένη πληροφόρηση προς την Τράπεζα της Ελλάδος όσον αφορά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. 

Ποιο είναι το νομικό καθεστώς μεταβίβασης και διαχείρισης των ΜΕΔ στην Ελλάδα;

Με σχετικά πρόσφατους  νόμους του 2015 και του 2016 δόθηκε η δυνατότητα ανάθεσης της διαχείρισης ή της μεταβίβασης εξυπηρετούμενων (υπό προϋποθέσεις) και μη εξυπηρετούμενων τραπεζικών δανείων σε εταιρίες διαχείρισης και εταιρίες απόκτησης, απαιτήσεων από μη εξυπηρετούμενα τραπεζικά δάνεια. Με τη σειρά της, η Τράπεζα της Ελλάδος θέσπισε και το ρυθμιστικό πλαίσιο αδειοδότησης και εποπτείας των εταιριών διαχείρισης ή/και μεταβίβασης απαιτήσεων από κόκκινα δάνεια.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανωτέρω στρατηγικής αποτέλεσε το Σχέδιο «Ηρακλής» Ι και ΙΙ, στο οποίο βέβαια υπήρχε και η εγγύηση του ελληνικού δημοσίου. Στα μέσα του 2020 οι τράπεζες υπό την άμεση εποπτεία της ΕΚΤ διακρατούσαν μη εξυπηρετούμενα δάνεια αξίας άνω των 550 δισεκ. ευρώ, τα οποία αντιπροσώπευαν σχεδόν το 3% των συνολικών δανείων τους. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μειώνονται σταθερά από το ανώτατο επίπεδο του 2016 (1 τρισεκ. ευρώ περίπου). Ωστόσο, η οικονομική κρίση που προκλήθηκε από την πανδημία του κορωνοϊού είναι πιθανόν να οδηγήσει σε απότομη αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων: κατά ένα ενδεχόμενο θα μπορούσαν να διαμορφωθούν σε επίπεδο που θα ανέρχεται σε 1,4 τρισεκ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2022.

Ποιο είναι το αντικείμενο σύμβασης μεταβίβασης τραπεζικών απαιτήσεων στην Ελλάδα και ποια η διαδικασία;

Σύμφωνα με τις διατάξεις της ισχύουσας εγχώριας νομοθεσίας αντικείμενο σύμβασης πώλησης και μεταβίβασης απαιτήσεων από δάνεια και πιστώσεις, όπως περιγράφεται ανωτέρω αποτελούν απαιτήσεις πηγάζουσες από τραπεζικά δάνεια, τόσο το αρχικό κεφάλαιο αυτών όσο και οι τόκοι που προκύπτουν από αυτό, καθώς και πιστώσεις οι οποίες δημιουργήθηκαν ενδεχομένως από ανοιχτούς αλληλόχρεους λογαριασμούς ή προεξόφληση συναλλαγματικών κ.λπ.

Αναφορικά με την εγκυρότητα μιας τέτοιας μεταβίβασης ο νόμος προβλέπει ορισμένες προϋποθέσεις, όπως ο ο έγγραφος τύπος και δημοσιότητα. Πιο συγκεκριμένα,  μια συμφωνία μεταβίβασης απαιτήσεων αποτελεί μια τυπική δικαιοπραξία, γι’ αυτό εάν δεν τηρηθεί ο έγγραφος τύπος είναι εξ αρχής άκυρη. Επιπροσθέτως, είναι κατά νόμο αναγκαία η προϋπόθεση καταχώρισης της σύμβασης αυτής στο «Δημόσιο Βιβλίο». Η μεταβίβαση των σχετικών δικαιωμάτων επέρχεται έναντι οφειλέτη και τρίτων από τη στιγμή της παραπάνω καταχώρισης. Στην πρόβλεψη του Νόμου γίνεται αναλογική αναφορά στην ενεχυρίαση, προσαρμόζοντας τις συμφωνίες μεταβίβασης απαιτήσεων στη διαδικασία δημοσιότητας με καταχώρισή τους στο αρμόδιο ενεχυροφυλακείο, ότε και αποκτώνται έναντι τρίτων δικαιώματα. Εκτός βέβαια από την καταχώριση στο Δημόσιο Βιβλίο ο Νόμος προβλέπει και την έγγραφη ενημέρωση οφειλέτη και εγγυητή αναφορικά με την καταχώριση μιας τέτοιας σύμβασης. Η αναγγελία προς αυτούς μπορεί να γίνει με κάθε πρόσφορο μέσο, δηλαδή ακόμα και ηλεκτρονικά.

Πώς μπορούν να ικανοποιηθούν οι εμπραγμάτως εξασφαλισθείσες απαιτήσεις που προέρχονται από ΜΕΔ;

Κατόπιν ολοκλήρωσης της διαδικασίας μεταβίβασης, όπως περιγράφεται παραπάνω,  ο νέος κύριος των απαιτήσεων πλέον υπεισέρχεται στη θέση του δανειστή και έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει, στην κατάσχεση των περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη του (κινητών ή/και ακινήτων) και στη ρευστοποίηση αυτών μέσω της διαδικασίας του – ηλεκτρονικού πλέον – πλειστηριασμού ή μέσω της συναινετικής οδού κατόπιν συνεννόησης με τον οφειλέτη (συχνά κατόπιν άφεσης μέρους/ κούρεμα του χρέους).

Επιπλέον στις περιπτώσεις της αναγκαστικής εκποίησης (πλειστηριασμού) τεχνολογική εξέλιξη καθώς και οι παγκόσμιες σήμερα συνθήκες επιτρέπουν την ηλεκτρονική διενέργεια του πλειστηριασμού, διαδικασία που εγγυάται την απρόσκοπτη συμμετοχή των ενδιαφερομένων, οδηγώντας στην επίτευξη του μεγαλύτερου δυνατού πλειστηριάσματος. Ο ηλεκτρονικός πλειστηριασμός διενεργείται μέσω των ηλεκτρονικών συστημάτων πλειστηριασμών (https://www.eauction.gr/) από πιστοποιημένους για το σκοπό αυτό συμβολαιογράφους. Ο πλειστηριασμός ορίζεται υποχρεωτικά σε 7 μήνες από την κατάσχεση και όχι πάντως μετά την παρέλευση 8 μηνών.

Η δικηγορική εταιρεία NEXUS έχει αναλάβει έως σήμερα αρκετές υποθέσεις για λογαριασμό οφειλετών που αφορούν τις συμβάσεις μεταβίβασης απαιτήσεων από μη εξυπηρετούμενα δάνεια για λογαριασμό οφειλετών. Προσφάτως ολοκληρώσαμε και την πρώτη συναλλαγή για λογαριασμό αλλοδαπών αγοραστών/επενδυτών ΜΕΔ με εμπράγματες εξασφαλίσεις αντιμετωπίζοντας τα νομικά ζητήματα και από την αντίθετη πλευρά. Η εν λόγω συναλλαγή αφορά αγορά πακέτου ΜΕΔ με εμπράγματες εξασφαλίσεις συνολικού ύψους 14 εκ. ευρώ περίπου και το επιχειρηματικό πλάνο των επενδυτών περιλαμβάνει την συναλλαγή της οφειλής ή την αξιοποίηση βεβαρημένων ακινήτων που βρίσκονται στην Αθήνα. Είναι δε βέβαιο ότι οι συναλλαγές που σχετίζονται με μεταβιβαζόμενα ή μεταβιβασθεντα ΜΕΔ θα είναι στο μέλλον πολύ συχνότερες.